این بروشور مشتمل است بر عناوین ذیل؛ تکثیر این مجموعه و اعطای آن به طلاب پایه اول بسیار مفید است:

1. مقاطع تحصیلی در حوزه

2. امتحانات

3. مدارک تحصیلی حوزوی

4. مراکز تخصّصی و حوزه

5. برنامه آموزشی ادبیات در دوره مقدمات

6. متون علم صرف

7. مباحثه، آداب و فوائد

8. وظایف شرکت کنندگان در کلاس

9. آیین نامه کلاس

توجّه: بروشور را به صورت جزوه پرینت بگیرید و یک منگنه در وسط آن بزنید تا زیباتر شود و استفاده از آن راحت تر باشد.
پیشنهادات و انتقادات خود را در این وبلاگ مطرح کنید.

دریافت فایل پی دی اف بروشور در پیوست

منبع

درآمد

حوزه های شیعه آبشار پر برکت علم و معرفت است که بیش از هزار سال است ندای قرآنی “فلولا نفر من کلّ فرقة …"(توبه/122) را لبیک می‏گوید و علوم و معارف را از گنجینه‏های علم الهی، یعنی قرآن و اهل بیت، استخراج می‏کند و با اندیشه‏ای زلال، بیابان‏های تشنه فکر بشری را سیراب می‏کند.

آری، حوزه، غنی‏ترین و با سابقه‏ترین دانشگاه سرزمین‏های اسلامی است، هر چند مکان آن از مدینه تا نجف، سامرا، قم، اصفهان، مشهد و … در تغییر بوده، ولی این محفل علمی همیشه پویا بوده و به رشد و بالندگی و تکامل خویش ادامه داده است.

اکنون که ما حوزویان، میراث‏دار این ذخیره پُربها هستیم، چه نیکوست که آن را شکوهمندتر از همیشه حفظ کنیم و با برنامه‏ریزی دقیق، نظام آن را بالنده‏تر کنیم.

مباحثه، روش ویژه‏ای است که طلاّب حوزه علمیه در فرایند تحصیلی آن را به کار می‏گیرند. در این روش، دست کم، دو نفر به صورت رو در ور می‏نشینند و درباره مطالب علمی به بحث می‏پردازند. این روش آموزشی سابقه‏ای دیرینه در حوزه‏های علمیه دارد و شاید بتوان گفت موفّق‏ترین متد برای یادگیری در میان تمام روش‏های متداول در دنیاست. به کاربردن روش مباحثه امروزه، فقط در حوزه های علمیه رواج دارد و نظام‏های آموزشی دیگر در برنامه های رسمی خود از این روش استفاده نمی‏کنند.
مباحثه چیست؟

مباحثه همانگونه که از نامش پیداست، به معنی بحث دو یا چند نفر درباره یک موضوع است. طلبه‌ها با بهره‌گیری از مباحثه، می‌توانند درس‌های روزانه خود را به خوبی بفهمند و به تدریج از مهارت سخنوری و قوت بیان مطلب و اقناع دیگران برخوردار شوند.

باید دانست که بر خلاف تصوّر برخی، مباحثه، روخوانی دوباره متن و یا حفظ کردن متن نیست؛ بلکه به معنای برقراری ارتباط بین دو فکر برای رسیدن به فکری برتر و کامل‏تر است.

چگونگی مباحثه

مباحثه از آداب و روش‌های خاصی برخوردار است که در طول سالیان دراز و تجربه‌های چند نسل حاصل شده و سینه به سینه به نسل کنونی طلبه‌ها منتقل شده است. معمولاً هر طلبه‌ای هم بحث خود را از میان دوستان خود انتخاب می‌کند. طلبه‌هایی که دوستان نزدیکی در کلاس یا مدرسه خود ندارند، با دیگر هم‏کلاسی‌ها قرارِ بحث می‌گذارند. هم بحث هر طلبه، در بسیاری اوقات به یک دوستی ابدی و ریشه‌دار بدل می‌شود.

طلبه‌ها به دوگونه مباحثه می‌کنند:

© روش معمول و متداول این است که پس از تدریس هر درسی، آن را مطالعه می‌‏کنند و همان روز، یا قبل از جلسه بعدی آن درس با هم قرارِ مباحثه می‌گذارند. برای آنکه مشخص شود که چه کسی باید درس را توضیح دهد، معمولاً از قرعه‌کشی استفاده می‌کنند. یعنی اینکه کتاب را باز می‌کنند و عدد یکان صفحه سمت راست را با هم مقایسه می‏کنند، و هر کسی که عدد بیشتری بیاورد، باید درس را توضیح دهد. قرعه‌کشی سبب می‌شود که همه شرکت‌کنندگان در مباحثه از آمادگی لازم برای ارائه بحث برخودار باشند. طلبه‌ای که مأمور ارائه بحث می‌شود، درس آن روز را همانند یک استاد برای هم بحث خود توضیح می‌دهد و به اشکالات، ایرادها و احیاناً پرسش‌های وی پاسخ می‌دهد تا مباحث مطرح شده برای همه شرکت‌کنندگان در بحث جا بیفتد و نقطه مبهمی باقی نماند. البته اگر مشکلی باقی ماند و هیچ یک از طرفین نتوانست آن را حل کند، در جلسه بعدی از استاد درباره آن پرسش می‌شود. بدین‌ترتیب درس‌های هر روز برای طلبه‌ها جا می‌افتد و نقطه ابهامی باقی نمی‌ماند.

گاهی اوقات در اینگونه بحث‌ها، یکی از افراد برای به کرسی نشاندن بحث خود تمام تلاش و سعی ممکن را مبذول می‌کند و همین تلاش، بر داغی این مباحث می‌افزاید. آیت‌الله بهشتی و آیت‌الله العظمی‌شبیری‌‌زنجانی که از شاگردان مرحوم آیت‌الله العظمی سیدمحمد داماد بوده‌اند، از مشهورترین هم بحثی‌های دهه 30 شمسی محسوب می‌شوند که بحث‌های داغی داشته‌اند. آیت‌الله محمد یزدی نیز در دهه40، صدایش در مباحثات حتّی زائران حرم حضرت معصومه/ را به کنجکاوی وامی‌داشت تا به تماشای بحث داغ وی بنشینند. اکنون هم زائران قم جذب مباحثات طلبه‌ها در حرم می‌شوند و حتی کنار آنها می‌نشنینند و به تماشای جدال علمی آنها می‌پردازند.

© گونه دیگر مباحثه نیز بر اساس پیش مطالعه دروس بنا شده است. طلبه‌هایی که استعداد بیشتری دارند و حوصله و وقت آنها ایجاب می‌کند، در اینگونه بحث‌ها شرکت می‌کنند و پیش از تدریس استاد، درباره آن موضوع به گفت‌وگو می‌نشینند و خود را برای فهم عمیق‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر آماده می‌کنند. البته گاهی نیز برخی طلبه‌ها بدون آنکه در کلاس درس استادی شرکت کنند، قرار بحث می‌گذارند و پس از مطالعه یک کتاب در منزل، آن را با هم بحثی‌های خود بررسی می‌کنند.

طلبه‌هایی که در بحث‌ها از قدرت بالای اقناع هم بحثی‌های خود برخوردارند، غالباً به سخنوران و مبلّغین موفّقی در میان مردم تبدیل می‌شوند.
نکته مهم درباره مباحثه این است که مباحثه موفق در حقیقت یک نوع تدریس است و باید هویت تدریس را داشته باشد. لذا برای بهره‏وری هرچه بیشتر از مباحثات، نباید به صرف روخوانی عبارات اکتفا کرد، بلکه باید کوشش نمود تا درس را به گونه‏ای آماده کرد که بتوان به طرف مقابل تدریس کرد. البته باید دانست که در ابتدای طلبگی ممکن است به علّت ناآشنا بودن مباحث و عدم احاطه کافی به مطالب علمی، مباحثات طلاّب، رنگ و لُعاب کافی و لازم را نداشته باشد، ولیکن با اهتمام هرچه بیشتر به مباحثات و استمرار آنها اندک اندک، جایگاه خاص خود را با کیفیّت مناسب و مطلوب پیدا خواهد کرد.

منبع

مقاطع تحصیلی حوزوی عبارتند از:

1. دوره مقدمات

این دوره سه سال بوده و شامل پایه‏های 1-3 می‏باشد. سالهاى اولیه طلبگى را سالهاى مقدّمات و دروس مربوط به این دوره را دروس مقدّمات مى‏نامند؛ طلاّب در این سال‏ها بیشتر به علوم صرف و نحو و بلاغت و منطق مى‏پردازند؛ البته در این مقطع، دروسی مانند منطق، احکام، تاریخ اسلام و اخلاق نیز آموزش داده می‏شود، ولی تمرکز اصلی روی ادبیات است و علّت آن هم این است که تمام منابع دینی اسلامی و نیز دروس حوزوی از سال دوّم به بعد، همگی به زبان عربی هستند، از این رو دانش پژوه علوم دینی باید عربی را خوب بیاموزد تا به راحتی بتواند از این متون علمی استفاده کند.

2. سطح یک

بعد از فراغت از دوره مقدمات و ادبیات، سطح یک آغاز می‏شود؛ این مقطع نیز سه سال بوده و شامل پایه‏های 4-6 می‏باشد. طلاّب در این مقطع از تحصیل ادبیات فارغ گشته و بر تحصیل فقه، اصول و کلام تمرکز می‏یابند.

3. سطح دو

این مقطع نیز سه سال بوده و شامل پایه‏های 7-9 می‏باشد؛ تمرکز اصلی در این مقطع بر روی دروس تکمیلی فقه، اصول، کلام و فلسفه با محوریّت کتابهای رسائل و مکاسب شیخ انصاری=، بدایة الحکمة و نهایة الحکمة علاّمه طباطبایی= و کفایة الأصول آخوند خراسانی= است.

4. سطح سه

سطح سه مشتمل بر یک پایه تحصیلی، یعنی پایه دهم، می‏باشد که در ادامه دروس سطح دو تدریس می‏شود.

5. سطح عالی (خارج فقه و اصول)

در این مقطع دروس فقه و اصول به صورت تخصّصی و اجتهادی، توسّط بزرگان حوزه، مجتهدین و مراجع معظّم تقلید ارائه می‏شود.

لازم به ذکر است که دوره مقدّمات و سطح یک در مدارس تحت پوشش شورای مدیریت حوزه انجام می گیرد؛ یعنی هر فردی که می‏خواهد طلبه رسمی حوزه باشد، باید با نظارت شورای مدیریت در یکی از مدارس تحت برنامه در قم یا در شهرستان‏ها به تحصیل مشغول شود، در غیر این صورت محصّل رسمی حوزه محسوب نمی شود؛ امّا از پایه ششم به بعد درس‏ها به صورت آزاد برگزار شده و طلاّب در انتخاب اساتید با تنوّع بسیاری روبه‏رو خواهند بود.

امتحانات

تمامی دروس موجود در حوزه تا پایان پایه دهم، دارای امتحان کتبی می‏باشند. امتحانات شفاهی نیز از برخی دروس خاص در پایان پایه سوّم، ششم، هفتم، نهم، دهم، سال اوّل درس خارج و سال دوّم درس خارج نیز برگزار می‏شود.

قابل توجّه است که در تمامی دوره‏های ذکر شده، طلاّب می‏بایست در امتحان کتبی تمامی دروس و امتحان شفاهی برخی دروس شرکت کرده و حدّ نصاب نمره قبولی را کسب کنند؛ در غیر این صورت مشروط شده و طبق مقرّرات با آنها رفتار خواهد شد.

مدارک تحصیلی حوزوی

© اتمام پایه ششم + امتحان شفاهی = معادل فوق دیپلم معارف اسلامی.

© اتمام پایه نهم + امتحان شفاهی = معادل کارشناسی معارف اسلامی.

© اتمام پایه دهم + امتحان شفاهی + ارائه پایان‏نامه = معادل کارشناسی ارشد معارف اسلامی.

© اتمام چهار سال درس خارج + امتحان شفاهی هر سال+ ارائه پایان‏نامه= معادل دکترای معارف اسلامی.

مراکز تخصّصی و حوزه

در کنار مراکز آموزشی حوزه، مراکز دیگری وجود دارد که آنها نیز به نحوی تحت پوشش حوزه هستند؛ این مراکز به دو دسته تقسیم می شوند:

1. مراکز آموزشی دروس تخصصی حوزه مثل کلام، فقه و اصول، تاریخ، فلسفه، تفسیر و ….

2. مراکز آموزشی مربوط به رشته های علوم انسانی، مانند جامعه شناسی، اقتصاد، روان شناسی، علوم تربیتی، حقوق، فلسفه، دین‏شناسی، علوم قرآنی و…؛ کسانی که می خواهند وارد این مراکز شوند حداقل باید مقدّمات و سطح یک را حتماً گذرانده باشند و نمره قبولی را کسب کرده باشند.
این مراکز نیز مانند سایر مراکز آموزش عالی، از طریق برگزاری امتحان ورودی، داوطلبان خویش را در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری پذیرش می‏کنند. البته کسانی که در این مراکز مشغول به تحصیل می‏شوند ملزم هستند سطح دو و سه حوزه را نیز طی کنند و در هر ترمی حداقل باید 25 واحد درسی را نیز بگذارنند و طبعاً برنامه آموزشی آنها سنگین‏تر می‏شود. ناگفته نماند هم حوزه و هم این مراکز طبق قوانین و مقرراتی که دارند و بر اساس پایه هایی تحصیلی، به طلاّب و دانش پژوهان مدرک تحصیلی می‏دهند. مراکز آموزشی که دروس تخصصی حوزه یا علوم انسانی را آموزش می‏دهند طبق مقرّرات رسمی وزارت آموزش عالی و فناوری مدارک رسمی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری می‏دهند.

منبع